In zijn inaugurale rede, op 2 maart 2010, breekt prof.dr. Erik Heineman (RUG) een lans voor wat hij een cultuuromslag in de medisch specialistische hulp noemt: van een “ego-systeem” naar een “ecosysteem”.
Waarin niet meer de medisch specialist alleen verantwoordelijk is voor de kwaliteit van de zorg, maar waarin die verantwoordelijkheid berust bij het team van op elkaar betrokken medische en paramedische professionals die direct in dat zorgproces participeren. “Op elkaar betrokken”, Stephen Covey noemt dat “interdependent”, dat is de kenmerkende grondhouding waar Heineman voor gaat in het UMCG. Dat maakt dat hij van een eco-systeem spreekt: een dynamisch geheel van diverse maar onderling afhankelijke entiteiten. En dat wringt, zoals elke cultuuromslag. Immers, medisch specialisten worden opgeleid als een “Ik –professional” (mijn patiënt, mijn poli, mijn OK). De complexiteit van de medisch specialistische zorg, van het vak zelf ook, vraagt echter om “wijprofessionals”.

Om professionals die de omslag kunnen maken van onafhankelijk naar “op elkaar betrokken”. De medisch specialist kan toch in d’r eentje eigenlijk niets meer betekenen voor de patiënt? Ze heeft daarvoor vrijwel altijd anderen nodig. En die zijn op hun best als ze in hun bijdrage aan de behandeling “gezien” en “erkend” worden. Dan ontstaat integrale kwaliteit.

Als mediator en coach zie ik dat zo’n attitude niet voor iedereen vanzelfsprekend is. Dat hoeft natuurlijk niet altijd mis te gaan. Maar daar gaat het wel naar toe, als de verantwoordelijkheid door omstandigheden te zwaar drukt. Als de zorg om het goed te doen, omslaat in angst om het niet goed te doen. Of wanneer spanningen ontstaan in de samenwerking. Dan gaat de betrokkenheid “naar binnen”, dan wordt de dokter een beetje “auti” en verliest hij de verbinding met de omgeving, met collega’s, met andere disciplines. We weten allemaal waar dat toe kan leiden. We hebben er allemaal wel eens van gehoord, of het van dichtbij meegemaakt.
In zo’n situatie kan coaching helpen om de neerwaartse spiraal, want dat wordt het, om te buigen.

We nemen de coachee mee “op de tribune”, en laten hem zien waar hij mee bezig is. Als systemisch coach gebruik ik daarbij voorwerpen, waarmee de coachee de situatie op tafel kan “opstellen”. Zodat hij er afstand van kan nemen en de situatie waarin hij verkeert kan bezien. Dan bedenken we samen kleine stapjes die helpen de spiraal om te buigen. Die stapjes zijn bij voorkeur zo klein, dat ze niet alleen gemakkelijk uit te voeren zijn, maar ook niet direct tot verbazing van de omgeving leiden.
Maar als de beweging bij de coachee dan eenmaal is ingezet, dan buigt de spiraal omhoog. En dat voelt zó goed!

Dus: coaching, wanneer het niet van zelf gaat.