Dat vraagt om een toelichting. Want wat is nou een mensenpark? En hoe onderhoud je dat?
Het begrip mensenpark is een metafoor voor wat in de Angelsaksische literatuur het “Human Capital” van een organisatie wordt genoemd, het menselijk kapitaal. Dat lijkt tamelijk onethisch, om zo over het personeel van een organisatie te spreken. Het zijn toch mensen, geen machines of productiemiddelen!
Het begrip mensenpark is dan ook eigenlijk een metafoor voor wat in het industriële tijdperk het machinepark van de onderneming was. Met dat machinepark werden goederen geproduceerd met de verkoop waarvan de onderneming zijn omzet genereerde. Om een constante productie van een constante kwaliteit te kunnen leveren, moest het machinepark zorgvuldig worden onderhouden. Want slijtage van onderdelen of van de verbinding tussen de onderdelen van het machinepark betekende kwaliteitsverlies. Betekende uitval van slechte producten, en kon zelfs uitval van de hele productie betekenen. En dat ging ten koste van de opbrengst van die productie.
In de 21^e eeuw vinden we zo’n machinepark in de meeste ondernemingen, veelal kennisintensieve organisaties, niet meer terug. We zien in plaats daarvan in die organisaties een aantal goed opgeleide professionals die in –meestal vooraf vastgelegde of afgesproken- interactie met elkaar diensten leveren aan klanten. De kwaliteit van de geleverde diensten staat of valt met zowel de professionele kwaliteit van de mensen als met de kwaliteit van hun interacties.
We zien dat bij uitstek in de zorg. Individuele professionals kunnen alleen in samenwerking met anderen patiënten beter maken. Als in die samenwerking “slijtage” optreedt, spanningen of zelfs conflicten, dan gaat dat dus ten koste van de kwaliteit van de zorg die wordt geleverd. Die slijtage is niet alleen een kwaliteitsrisico, maar draagt ook een veiligheidsrisico in zich. Bij de meeste incidenten in de zorg die gemeld worden bij de inspectie is de oorzaak van het incident, dikwijls met nare gevolgen voor patiënten, terug te voeren op problemen in de samenwerking op de werkvloer. Daarvan horen we veel vaker dan van het tekort schieten van de beroepsinhoudelijke kwaliteiten van de professionals.

In de Veiligheid Management Systemen (VMS) van ziekenhuizen krijgen die risico’s vrijwel nergens expliciet aandacht. Terwijl voor heel veel andere risico’s van (bijna-)-incidenten in dat VMS wel voorschriften zijn opgenomen voor de signalering en melding daarvan. Maar wat te doen wanneer wordt opgemerkt dat de relatie tussen twee medisch specialisten binnen een vakgroep/maatschap of binnen een operatieteam ernstig is verstoord?
Op de exploitatierekening van een ziekenhuis zien we dat circa 35-40% van alle kosten betrekking heeft op “spullen”. Ruim 60% van alle kosten zijn de loonkosten van het personeel. We zien op die exploitatierekening de kosten van het onderhoud van die spullen uitgesplitst naar onderhoud van gebouwen, van installaties, van medische apparatuur, van inventarissen en van computers. Maar we zien op die rekening geen kosten van het onderhoud van wat ik het mensenpark noem, anders dan kosten van opleiding en van het uitvoeren van de cao door de afdeling HRM.
Sinds ruim een jaar probeer ik het onderhoud van het mensenpark en de kwaliteits- en veiligheidsrisico’s van “slijtage” in de verbindingen op de bestuurlijke agenda van ziekenhuizen te krijgen. Dat lukt nog niet goed, vandaar dit blog.